บทความสุขภาพ

ถามตอบ งูสวัด เริม อีสุกอีใส
วันนี้แวะไป pantip.com พบว่ายังมีผู้ต้องการทราบเกี่ยวกับอีสุกอีใส เช่น เป็นในคนท้องมีอันตรายไหม วัคซีนเป็นไง และหลายท่าน ยังเข้าใจคลาดเคลื่อนเลยนำมาให้ ข้อมูลจาก Kidshealth.org ข้อมูลบางส่วนจาก Textbook of Infectious disease

อีสุกอีใสเกิดจากไวรัสกลุ่มใด และมีโรคที่เกิดจากไวรัสกลุ่มนี้อื่น ๆ อีกหรือไม่
อีสุกอีใสหรือ chicken pox เกิดจากไวรัสในแฟมิลี herpesvirus family หลายคนสับสนเอาคำว่า herpes หรือไวรัสเริม ไปใช้แทนกลุ่มนี้ทั้งหมด จริง ๆ แล้วไวรัสในกลุ่มนี้มีเป็น 100 ชนิด และชนิดที่เด่น ๆ มี 3 ชนิดคือ herpes virus ทำให้เกิดเริมที่ปากและอวัยวะเพศ อีกชนิดคือ เอ็บสไตน์บาร์ไวรัส Ebstein Barr virus ซึ่งทำให้เกิดโรคที่เรียกว่า infectious mononucleosis และอีกกลุ่มคือ Varicella-zoster ไวรัสที่ทำให้เกิดอีกสุกอีใสและงูสวัด

ลักษณะการติดต่อของเชื้อเป็นอย่างไร
สิ่งที่น่าสนใจคือ เชื้อติดต่อง่ายมาก โดยเฉพาะกระจายในหน้าหนาว ร้อยละ80 ของผู้สัมผัสคนป่วยจะเป็น ถ้าไม่มีภูมิคุ้มกัน การติดต่อ จะเกิดจากลมหายใจ สารคัดหลั่ง น้ำลาย และการสัมผัสใกล้ชิด แต่ในหนังสือบอกว่า อาบน้ำว่ายน้ำด้วยกัน ไม่ติด?
สมัยก่อนเชื่อว่า เป็นโรคนี้แล้วจะไม่เป็นอีก ปัจจุบัน เราพบว่าภูมิจะอยู่ประมาณ 30-40 ปี และอาจเป็นใหม่ได้ ในคนที่หายจากการเป็น เชื้อจะยังไม่หมดไป และเชื้อที่ฝังตัวอยู่ในปมประสาทจะทำให้เรากลายเป็นงูสวัด( shingles) ในอนาคต
ระยะติดต่อและฟักตัว
สามารถติดต่อได้ตั้งแต่ 2 วันก่อนผื่นขึ้น และจนกระทั่งผื่นเริ่มแห้ง คือประมาณ 1 อาทิตย์หลังผื่นขึ้น ระยะฟักตัวประมาณ 10วัน ถึง 2 อาทิตย์
ถ้าเด็กสัมผัสคนเป็นโรคแล้วฉีดวัคซีนทันไหม
ไม่ทัน ต้องใช้ยาอีกตัว
ถึงไม่ทัน ถ้าเด็กของเราแข็งแรง ไม่มีปัญหา เพราะการเป็นในเด็ก แข็งแรง โอกาสเกิดโรคแทรกไม่มาก เพียงดูแลให้ถูกต้อง ป้องกันการไปติดคนอื่น ภูมิที่เขาได้ จะดีกว่าภูมิที่เกิดจากการฉีดวัคซีน
อาการและการรักษา
หลังได้รับเชื้อ ก่อนออกผื่นสองวัน เด็กอาจมีปวดเมื่อย ไข้ต่ำ ๆ ปวดหัว ปวดท้อง
ผื่นจะเริ่มเป็นเม็ดเล็ก พองออกเหมือนตุ่มน้ำ เริ่มจากท้อง และหน้า กระจายออกตามแขนขาและจะเป็นที่ปาก หรืออวัยวะเพศได้ ต่อมาจะแตกและแห้ง
ผื่นของอีสุกอีใสมีลักษณะเฉพาะคือ พบได้ทุกระยะในคนคนเดียวกัน
เด็กโต อาการไข้และออกผื่นจะเป็นมากกว่าเด็กเล็ก
การรักษา รักษาตามอาการ เช่นไข้ เช็ดตัว กินยาลดไข้พาราเซทามอล ยาแก้เสียดท้อง และป้องกันไม่ให้เด็กเกา บางครั้งอาจต้องใช้ยาทาป้องกันแบคทีเรีย หรือกินป้องกัน จำไว้ว่า ถ้าแผลไม่ลึก ไม่มีแบคทีเรียแทรก ไม่เป็นแผลเป็น โรคนี้หายเอง
ภาวะแทรกซ้อน และข้อห้ามปฏิบัติ
ข้อห้ามปฏิบัติที่สำคัญยิ่ง ในการติดเชื้อไวรัสในกลุ่มนี้ คือการรับประทานยาแอสไพริน ซึ่งจะทำให้เกิดกลุ่มอาการ ราย (rye’s syndrome)มีอาการตับวายและเสียชีวิต ดังที่เคยเกิดคดีฟ้องร้องกันมาแล้ว
ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ สมองอักเสบ(encephalitis)และปอดอักเสบ(pneumonia)โดยเฉพาะเด็กโต ถ้าเด็กปวดหัวคอแข็ง อาเจียนมาก หรือไอมากไข้สูง พบแพทย์ทันที
การติดเชื้อในหญิงตั้งครรภ์และผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง
ทั้งหญิงตั้งครรภ์และผู้มีปัญหาภูมิคุ้มกัน ถ้าไม่เคยเป็นมาก่อน ให้หลีกเลี่ยงการสัมผัสคนเป็น เพราะการติดเชื้อครั้งแรกในคนตั้งครรภ์ จะทำให้เด็ก เป็นโรคแทรกซ้อนและพิการได้ โดยเฉพาะในคนที่อายุครรภ์น้อยกว่า 20 สัปดาห์ (บาง รพ. ถึงกับแนะนำว่า แม่สมัยใหม่ ที่เกิดมายุคปัจจุบัน ยังไม่เคยเป็นอีสุกอีใส ให้ฉีดวัคซีน 2 เข็มก่อนมีลูก)เช่นเดียวกับผู้เป็นเอดส์ ก็ต้องระมัดระวัง เพราะถ้าเป็น มีโอกาสโรคแทรกมาก
ในกรณีที่แม่เป็นก่อนเด็กจะคลอด2-5วัน จะเสี่ยงทำให้เด็กถึงชีวิตได้ เพราะแม่จะส่งเชื้อให้ลูก แต่ส่งแอนติบอดี้ที่เป็นภูมิให้ไม่ทัน เด็กต้องได้รับภูมิชนิดสังเคราะห์ทันที
ในกรณีแม่เคยเป็นหรือเคยฉีดวัคซีน แล้วเป็นอีกตอนตั้งครรภ์ มักไม่เสี่ยงต่อการพิการของเด็ก( กรณีนี้คือกรณีของเมืองไทยและคนไทยส่วนใหญ่) แต่ไม่ 100%ว่าจะปลอดภัย
จะติดอีสุกอีใสจากคนที่เป็นงูสวัดได้หรือไม่
คำตอบคือ ได้ครับ สามารถเป็นอีสุกอีใสได้
แต่การติดงูสวัด ไม่ทำให้เกิดงูสวัดในตอนนั้น เพราะงูสวัด คือการที่เชื้ออีสุกอีใสในปมประสาท เกิดเจริญขึ้นมา ในกรณีที่เรามีความเครียด หรืออ่อนแอลง
วัคซีนมีประโยชน์คุ้มไหม ให้อย่างไร
ถ้าถามในอนาคต ผมว่าคุ้ม เพราะต่อไป การติดเชื้อในธรรมชาติจะน้อยลง และการเป็นในตอนผู้ใหญ่ เสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน และเสียงานการ และในคนจะตั้งครรภ์ ก็เป็นเรื่องสำคัญ
ในประเทศพัฒนา ให้เป็นมาตรฐาน ในเด็ก อายุ12-18 เดือน ถ้าเด็กอายุน้อยกว่า 12 ให้เข็มเดียว ในผู้ใหญ่ หรืออายุมากกว่า 12 ให้สองเข็ม ห่างกัน 1 เดือน ป้องกันได้ 85%
แล้วคนที่เพิ่งรับเชื้อแต่คิดว่าตัวเองไม่มีภูมิ แต่ไม่อยากเป็นทำอย่างไร
มียาป้องกันอีกตัว คือ VZIG หรือ Varicella Zoster Immunoglobulin จะให้ในคนที่ไปรับเชื้อแต่เสี่ยงต่อการเกิดโรครุนแรง เช่น มารดาตั้งครรภ์ คนเป็นมะเร็ง ภูมิคุ้มกันอ่อน หรือเด็กที่ติดเชื้อจากแม่
เป็นอีสุกอีใสแล้วโอกาสเป็นงูสวัดในตอนโตกี่%
10-20%
มียารักษาโรคในกลุ่มนี้ไหม
โรคใน กลุ่ม varizella, zoster,herpes เช่นงูสวัด อีสุกอีใส เริม มียา ปัจจุบันมีหลายตัว เช่น zovirax , famcyclovir ,etc มีทั้งรับประทาน ฉีดเข้าเส้น และทา ข้อสำคัญคือ ให้ภายใน24 ชมหลังผื่นเริ่ม จึงเป็นประโยชน์ แต่ในบางกรณีเช่น คนไข้เป็น เอดส์ ก็อาจต้องให้ต่อเนื่องเป็นสัปดาห์ และอาจให้ภายหลังจาก 24 ชม แต่เชื้อยังกระจายต่อก็ได้